Սոյն աշխատութեան մէջ հետազօտւում են Արևմտեան Հայաստանի ագրարային յարաբերութիւններն ու նրանց առանձնայատկութիւները XIX դարի երկրորդ կէսին և XX դարի սկզբին: Բնութագրւում են ֆէոդալական դասակարգերի փոխյարաբերութիւնները, յատկապէս գիւղացիների շահագործման ու հարստահարման եղանակները պետութեան, աղաների ու հոգևորականութեան կողմից: Միաժամանակ ցոյց է տրւում թուրքական կառավարութեան և իմպերիալիստական պետութիւնների վարած քաղականութեան բացասական դերն Արևմտեան Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական զարգացման գործում:
Աշխատութեան մէջ քննւում են ազգերի և ազգային կուլտուրանների զարգացման օրինաչափութիւնները՝ հիմք ունենալով ՍՄԿԿ 24-րդ համագումարի ցուցումները գաղափարական խնդիրների վերաբերեալ: Վերլուծւում են կուլտուրային մարքսիստական և բուրժուական ընբռնումները, ազգերի զարքացման լենինեան դրոյթները, ցոյց են տրւում դասակարգայինը և համամարդկայինը կուլտուրայի բնագաւառում, լուսաբանւում են ազգային կուլտուրայի ձևի և բովանդակութեան հարցերը:
Գրիքը նախատեսւած է ընթերցող լայն շրջանների համար:
Գրքում բացայայտւում է արցախեան շարժման ազատագրական բնոյթը, այն դիտւում որպէս ազգային յարաբերութիւնների բնագաւառում խելամիտ քաղաքականութեան մշակելու և կենսագործելու կարևոր նախապայման: Տրւում են ԼՂԻՄ-ի հայ բնակչութեան ինքնորոշման իրաւունքի արդարացի խնդիր էութիւնը, ադրբեջանական ԽՍՀ հայաշատ վայրերրում սպիտակ ջարդի և դրան ուղեկցող կարմիր ջարդի հետևանքով ադրբեջանական ԽՍՀ հայաթափութեան ընթացքը՝ 1918-1990 թւականներին: Գրքում մեծ տեղ է յատկացւում 1988-1990 թթ. Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից հայ բնակչութեան բռնագաղթի, ցեղասպանութեան, Հայաստանում նրանց բնակեցման, ինչպէս նաև Հայաստանից Ադրբեջանի բնակչութեան արտագաղթի իրական պատճաժների բացայայտման հարցերին: Վիճակագրական անաչառ փաստերի հիման վրայ մերկացւում են Ադրբեջանի կողմից իրական ժողովրդագրական պրոցեսները նենգափոխւած ներկայացնելու բոլոր փորձերը:
Նախատեսւում է ընթերցող լայն շրջանների համար:
Գրքում քննութեան են առնւում օսմանեան Թուրքիայի և Իրանի միջպետական յարաբերութիւնները XX դարի սկզին, մինչև առաջին համաշխարհային պատերազմը: Հենւելով պանիսլամիզմի և պանթուրքիզմի գաղաթարախօսութիւնների վրայ, թուրքիան Իրանի նկատմամբ վարում էր ագրեսիվ նւաճողական քաղաքականութիւն, որը պաշտպանութիւն էր գտնում իմպերիալիստական մի շարք պետութիւննրի՝ մասնաւորապէս կայզերական Գերմանիայի կողմից: Հերքւում է այն տեսակէտը, որ իբր ներքին քայքայումից ծւատւող և իմպերիալիստական պետութիւնների գրոհից պաշտպանւող օսմանեան կայսրութիւնը հեռու էր հայկական երկրների նկատմամբ նւաճողական քաղաքականութիւն վարելուց