Աշխատութիւնը նւիրւած է XIII դարի նշանաւոր մատենագիր Յովհ. Երզնկացու (Պլուզ) կանոնական խրատներին: Առաջին անգամ հրապարակւում են այդ խրատների քննական բնագրերը, բացայայտւում է նրանց պատմա-մշակութային և սոցիալ-քաղաքական նշանակութիւնը: Միաժամանակ տրւում է Երզնկայի հայկական իշխանութեան պատմութիւնը և նոր փաստերով լուսաբանւում Յովհ. Երզնկայի կեանքի ուղին:
Աշխատութիւնը նւիրւած է XIII դարի հայ անւանի մատենագիր և հասարակական գործիչ Յովհաննէս Պլուզ Երզնկացու փիլիսոփայական, բնագիտական, սոցիալ-քաղաքական և բարոյագիտական հայացքների վերլուծութեանը: Աշխատութեան մէջ բացայայտւում է նաև Երզնկացու տեղն ու դէրը հայ մտքի պատմութեան մէջ, նրա նշանակութիւնը հայ փիլիսոփայութեան հետագայ զարգացման գործում:
Մենագրութիւնը նւիրւած է XIX դարի երկրորդ կէսի արևմտահայ նշանաւոր հասարակական գործիչ, մանկավարժ, իրաւաբան, տնտեսագէտ և լուսաւորիչ Նահապետ Ռուսինեանի փիլիսոփայական և սոցիալ-քաղաքական հայեացքների լուսաբանմանը: Աշխատութեան մէջ ընթերցողը հանգամանօրէն կծանօթանայ նաև Ռուսինեանի տրամաբանական ըմբռնումին: Գրքում արծարծւող խնդիրները քննակւած են ժամանակաշրջանի լայն ֆոնի վրայ:
Աշխատութիւնը վերաբերում է Սուրբ Գրիգոր Նարեկացու գլխաւոր երկի ըմբժնման,գնահատման և մեկնաբանութիւնը մի շարք հարցերի, որոնց գործնական և տեսական նշանակութիւնը աներկբայ է:
Նարեկի՝իբրև բժշկարանի հեղինակային մեկնաբանութիւնը հիմնւած է նրա նախկինում հրապարակւած յօդւածների մէջ առաջնորդւած հայեցակարգի վրայ:
Նարեկի մեկնաբանական ցանկի հրապարակումը պայմանաւորւած է այն մեծ հետաքրքրասիրութեամբ, որ ցուցաբերւել է ցանկի նախկին հրապարակման առիթով:
Գիրքը կարող է ոգտակար լինել ամէն մի հայի և հայ մշակոյթով հետաքրքրւողի:
Գիրքը նւիրւած է XIX դարի 70—90-ական թւականների արևմտահայ դեմոկրատական մտքի նշանաւոր գործիչ Ռեթեոս Պերպերեանի տեսական ժառանգութեան ուսումնասիրութեանը: Տրւում է նրա հասարակական-քաղաքական, փիլիսոփայական և բարոյագիտական հայացքների քննադատական վերլուծութիւնը: Առանձնապէս ուշադրութիւն է դարձնում գաղափարական այն ազդեցութեանը, որ ունեցել է Միքայէլ Նալբանդեանը Ռ. Պերպերեանի լուսաւորչական հայացքների ձևաւորման, ինչպէս նաև հայ ժողովրդի՝ օտար բռնակալների դէմ պայքարելու դիրքորոշման վրայ: Գրքի հաւելւածում տրւում է Ռ. Պերպերեանի հիմնական փիլիսոփայական աշխատութեան տեքստը:
Մենագրութիւնը հասցեագրւում է հայ փիլիսոփայութեան պատմութեան մասնագէտներին, ինչպէս նաև հայագիտութեամբ հետաքրքրւողներին