Գրքում նորովի է լուսաբանւած Հաեաստանեաց առաքելական եկեղեցու կատարած դերը հայ ժողովրդի կեանքում: Եկեղեցին, ի սկզբանէ ձգտելով առանձնայատուկ դիրքի, բոլոր ժամանակներում իր գործունէութիւնը նպատակաուղղել է առաջին հերթին սեփական հոգևոր իշխանութեան ամրապնդմանը և հայութեան վրայ բացարձակ իրաւունքներ ստանալու համար նոյնիսկ նպաստել հայկական անկախ պետականութիւնների վերացմանը, այնուհետև աստիճանաբար ժողովրդին դարձնել պարզապէս եկեղեցու շուրջ համախմբւած կրօնական համայնք: Այդ ամէնի հետևանքները առ այսօր զգալի են:
Միանգամայն նոր մեկնաբանութիւններ են տւած Վարդանաց պաեըրազմի, Աւարայրի ճակատամարտի պատճառներին ու հետևանքներին առնչւող հարցերին, Վարդան Մամիկոնեանի և Վասակ Սիւնու կերպարներին:
Հեղինակն այս կարծիքին է, որ արդէն կենսական անհրաժեշտութիւն դարձած ազգային-պետական գաղափարախօսութիւն ձևաւորելու համար հարկաւոր է նաև վերագնահատել հայ ժողովրդի պատմութիւնը, բացայայտել ունեցած ազգային կորուստների հանգամանքները, հասկանալ ճակատագրական նշանակութիւն ունեցած դէպքերի և իրադարձութիւնների ներքին տրամաբանութիւնը:
Ընթերցողին ներկայացւող հրապարակախօսական շնչով գրւած սոյն քննական ուսումնասիրութիւնը նման մի փորձ է: