Աշխատութեան մէջ ամփոփւած են ակնարկներ հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում Ռուսաստանի և ռուս ժողովրդի առաջադիմական, ազատագրական դերի մասին: Քննարկւում են Խաչատուր Աբովեանի, Միքայէլ Նալբանդեանի, Յովհաննէս Թումանեանի, հայ մարքսիստական մտքի կարկառուն ներկայացոցիչներ Ստեփան Շահումեանի, Բոգդան
Կնունեանցի, Սուրէն Սպանդարեանի, Սարգիս Կասեանի, Ալեքսանդր Միասնիկեանի, Աշոտ Յովհաննիսեանի , Բագրատ Բորեանի և ուրիշների հայացքները: