Յարութիւն Մկրտչեանի «Անյայտ զինւորի յիշատակարանը» վէպը պատմում է 1918-1920 թւականների իրադարձութիւնները Հայաստանում և Անդրկովկասում: Հոկտեմբերեան սոցիալիստական մեծ յեղափոխութիւնից յետոյ ռուսական զօրքերը հեռացան Արևմտեան Հայաստանից և Անդրկովկասից:
Թուրքական հորդաները ներխուժեցին Հայաստան և Անդրկովկաս, ուր իշխանութեան գլուխ էին անցել վրացական մենշևիկները, դաշնակցութիւնն ու մուսաւաթիստները, որոնք անդրկովկասեան ժողովուրդներին հասցրել էին կործանման եզրին:
Վէպի հերոսները շարքային հայ զինւորներ են, աւելի շուտ հայրենասէր զինւորների մի ջոկ, որի գործողութիւնների միջոցով գրողը գեղարւեստական խօսքով բացայայտում է մեր ժողովրդի ծանր ճակատագիրն ու յեղափոխական խմորումներն այդ տարիներին: Վէպի առաջին գիրքը վերջանում է Սարդարապատի նշանաւոր ճակատամարտով, որտեղ հայկական 2-րդ դիւիզիան և ժողովրդական կամաւորները գլխովին ջախջախեցին Երեւանի վրայ արշաւող թուրքական կորպուսը և վերահաս կոտորածից փրկեցին հայ ժողովրդին:
Սարդարապատի ճակատամարտը բախտորոշ նշանակութիւն ունեցաւ մեր ժողովրդի համար: Հեղինակը մեր գրականութեան մէջ առաջին անգամ վերաստեղծել է մեր ժողովրդի պատմական այդ հերոսամարտի անմօռաց պատկերը: