Պրոֆեսոր Զ. Տ. Գրիգորեանի մենագրութիւնը նւիրւած է Արևելեան Հայաստանի՝ Ռուսաստանին միանալու պատմութեանը: Հարուստ փաստերով հեղինակը նկարագրում է շահական Պարսկաստանի և սուլթանական Թուրքիայի միջև երկտեղւած հայ ժողովրդի թշւառ կացութիւնը և նրա բաղձանքը օտարի լծից ազատագրւելու:
Գրքում շարադրւած են հեռաւոր անցեալից սկիզբ առած հայ և ռուս ժողովուրների դարաւոր կապերի ու բարեկամութեան պատմութեան հիմնական դրւագները, հայ ժողովրդի ազատագրական շարժման ռուսական կողմնորոշումը: Համոզիչ ու պատկերաւոր փաստերով ներկայացւել է նաև հայ և ռուս, ու անդրկովկասեան միւս բոլոր ժողովուրդների զինակցութեան նշանակութիւնը:
Հեղինակը քննադատելով ցարիզմի ազգային-գաղութային քաղաքականութիւնը, ազնւականական ու բուրժուական պատմագիտութեան հակագիտական կոնցեպցիաները, ցոյց է տրւել Արևելեան Հայաստանի Ռուսաստանին միանալու օբեկտիւ առաջադիմական նշանակութիւնը: